Muskuiluak, bieirak, ostrak, eta beste: honela zerbitzatzen dira elikagarri bezain gozagarri diren itsasoko gutizia hauek.

Askotariko muskuiluak daude, baina aukera honetan kuskubikoei buruz hitz egingo dugu (bi maskorrekoak); Dieta Mediterránea Fundazioko Isabel Bertomeu dietista-nutrizionistak adierazi bezala, elikagai nabarmengarria dira, balio biologiko handiko proteina ugari ematen dituztelako, koipe eduki urria dutelako eta hainbat bitamina eta mineralen iturri direlako: besteak beste, fosforoa, potasioa, burdina, iodoa eta zinka dituzte. Nutrizio-balioen taula interesgarria eskaintzen dutenez, eta gure osasunerako onuragarriak izan daitezkeenez, dieta osasungarri eta orekatu batean horiek kontsumitzeko gomendatzen du adituak. «Oinarrizko gantz-azidoak ematen dituzte; beraz, zenbait azterlanen arabera, haien kontsumoak gaixotasun kardiobaskularren arriskua txikitzen laguntzen du, eta arteriosklerosi edo tronbosi koronarioaren agerpena murrizten du, beste patologia batzuen artean» azaldu du. Horregatik, komeni da txirlak, muskuiluak, ostrak, datilak, berberetxoak, bieirak eta kadeluxak prestatzeko gomendio hauek gogoan hartzea.

Moluskuak barne hartzen dituen sukaldaritza zeharo gozoa

Moluskuak sukaldaritzako hainbat plateretan doaz ongi. Mahaian, maiz jaten dira gordinak edo limoi-zurrustatxo batekin. Baina lurrunetan ere prestatzen dira, maskorra ireki arte sutan jarrita. Hala egiten badira, bakarrik nahiz askotariko errezetako bateko osagai gisa jan daitezke. Adibide klasiko bat molusku-raguta da, era askotako espezieak erabiliz egindako platera.

Zer plateretarako erabili nahi ditugun, desberdin prestatuko ditugu. Nutrizionistak kasuan-kasuan kontuan hartu beharreko eredu gastronomiko batzuk ematen dizkigu:

• Muskuiluak saltsa edo gisatu batean gehituko baditugu, azken momentuan bota behar dira, zerbitzatu baino apur bat lehenago. Beroaren ondorioz ireki direnean, zerbitzatu egiten dira.
• Berberetxoak, txirlak eta itsas datilak oso goxoak daude plantxan. Horretarako, zartagin beroan botatzen dira, ireki daitezen, eta olio apur bat botatzen zaie, baratxuri eta perrexil xehe-xehearekin.
• Txirlak eta ostrak gordin jan daitezke, eta hala jan ohi dira. Lehenengoei dagokienez, nahikoa da punta batekin irekitzea, bisagraren aurkako aldetik. Ondoren, txikitutako izotzaren gainean jarri eta limoi atal batzuk gehituko dizkiegu. Ostrekin antzera jokatu behar da, baina ostrak irekitzeko labana erabilita. Gainerakoa gozatzea da.

1. Txirlak: gosegarria baino gehiago

Ezagunena Galiziakoa da; maskorra gris argia eta iluna du, eta ipar-mendebaldeko kostaldean harrapatzen da. Mediterraneoko txirla ere oso maitea da; dezente txikiagoa, baina oso urtsua.

Biek ala biek burdin eduki handia dute (14 mg 100 gramoko), eta horregatik gosegarri ezin hobea dira mineral horren faltaren ondoriozko anemiarik ez izateko. Eta, gosegarri esaten den bezala, arroza txirlekin ere esan daiteke, edo zerbait apur bat sofistikatuagoa, adibidez, orburu eta txirlen entsalada epela. Oso aukera gozoak dira, eta kiloak 20 eta 30 euro artean kostatzen du. Arrandegian, produktu ona eskuratu behar da. Horretarako, nahikoa da maskorrari kolpe txiki bat ematea: ez bada ixten, ez daude bizirik.

2. Muskuilua: gozoa eta merkea

Hipokalorikoa izateaz gain (72 kcal/100 g), kalitate handiko proteina-iturri bikaina da. Adibidez, 15 muskuiluen errazio batek 170 gramoko xerra baten kantitate bera ematen du, eta gainera ez ditu haragiaren koipe aseak.

Era askotako muskuiluak aurki ditzakegu. Hala ere, tamainaren, kolorearen edo bizarra izatearen araberako desberdintasunetatik harago, muskuilua itsaski txiki bat da, maskor luzanga eta ildaskatua du, eta kolore urdinxka argiagoa edo ilunagoa izan dezake. Urte osoan eros dezakegu prezio onean, 3 eta 8 euro bitarteko kostuan kiloa. Muskuiluak handiak badira, gratinatu daitezke. Txikiak primerako osagaia dira zopak eta arrozak egiteko. Prestatu aurretik, komeni da garbitzea, zikintasun-hondarrak kentzeko. Eta ez badira egunean bertan egingo, hobe egosi eta izoztea, maskorrarekin nahiz gabe.

3. Ostra: luxua limoi ukituarekin

Aurki ditzakegun ehunetik gora espezieen artetik, Ostrea generokoak dira gastronomoen gogokoenak; hau da, ostra arrunt gisa ezagutzen direnak. Dozena 30 euro inguruan saltzen da: beraz, ez da edonolako gosegarria, aukera berezietarako delicatessen bat baizik. Ohikoena gordin eta limoi tanta batzuekin jatea da, baina badira prestatzeko modu berritzaileagoak: adibidez, arto-irinetan pasata eta frijituta, edo eskabetxatuta.

Freskoak diren jakitea ez da zaila. Lehenik eta behin, ostra itxita badago, argi eta garbi freskoa da. Irekita badago eta kolpe txiki bat ematean ez bada ixten, alde batera utzi behar da, ez baitago bizirik. Irekita dagoenean, usaina eta sena dira gidari onena. Itsas usain naturala eduki behar du; ez bada hala, ez da freskoa. Erosi eta gero, ez dira jan arte lau egun baino gehiago utzi behar.

4. Datila: itsasoa barratxotan

Luzeran 20 cm izateraino irits daiteke, baina ohikoena gehienez 10 cm luze izatea da. Era asko daude prestatzeko: limoi apur batekin bustita, lurrunetan edo plantxan. Hori bai, egin aurretik, freskoak diren egiaztatu behar da, gainetik gatz apur bat botata. Bizirik badaude, mugitu beharko lirateke. Erosi eta garbitu ondoren, egunean bertan egin behar dira edo, asko jota, hurrengo egunean. Tamalgarria izango litzateke kiloa 23 eta 80 euro bitartean ordaindutako produktu bat alferrik galtzea. Hori ez gertatzeko, egokiena guztiak batera gordetzea da, oihal heze batean bilduta, hozkailuaren barruan.

Ateratzeko unea iristen denean, haien zaporeaz eta nutrizio-balioez gozatzea dagokio; izan ere, omega 3 gantz azidoko eduki altua eta kaloria eskasak dituztelako ere oso preziatuak dira datilak.

5. Berberetxoa: gosegarrien erregea

Nahiko ohikoa da igandeko bazkarietan edo aukera berezietan berberetxo-lata batera jotzea otorduari hasiera emateko.

Hala ere, molusku horiek fresko ere jaten dira, eta fresko 8 eta 20 euro/kilo arteko prezioa izatera irits daitezke. Arrandegian erosi baditugu, ongi garbitu behar ditugu ur-zurrusta baten azpian; izan ere, itsasoaren hondoan eta lurpean bizi direnez, hondar asko izaten dute barrualdean. Gainera, 24 ordu baino lehenago kontsumitzen saiatu behar da. Denbora horretan hozkailuan gorde daitezke, oihal heze batekin estalita.

Egiaz freskoak diren jakiteko, itxita egotea da garrantzitsuena, eta egostean ez badira irekitzen, baztertu egin beharko ditugu. Pena, oso gozoak ez ezik, nutrizioaren ikuspuntutik oso gomendagarriak ere badirelako: burdin eduki altua du eta A, E eta B taldeko bitaminetan aberatsa da, bereziki B12 bitaminan.

6. Bieira: itsas haragi gozo-gozoa

Galiziakoak ditu zale gehien, eta neguko hilabeteetan harrapatzen da. Hori bai, gutxienez 10-11 cm neurtzen duten aleak soilik. Arrandegian urritik maiatzera bitarte egoten dira, eta izoztuak urte osoan zehar. Prezioa 12 eta 30 euro artean dago, kalitatearen eta sasoiaren arabera. Freskoak bereizteko, ikusmena, ukimena eta usaimena erabili behar dira. Maskor astuna izan behar du eta ongi itxita egon behar da, edo ukitzen bada itxi. Haragi-medailoiek nakar-antzeko kolore zuria izan behar dute, eta korala distiratsua eta konkortua izan behar da.

Etxean ditugunean, osorik badaude, hozkailuan gorde ditzakegu, oihal batean bilduta. Hala, hiru egun arte kontserbatuko dira. Ez badute maskorrik, bi egun irauten dute. Sukaldean, oso preziatua da bieira. Plantxan nahiz salteatuta egin daitezke, edo hotzean jan, salpikoi batean lehen plater gisa. Zapore bikaina izateaz gain, proteina, bitamina eta oligoelementuen aparteko iturria da bieira, eta 50 kcal soilik ditu 100 gramoko.

7. Kadeluxak: bost minututan desagertzen dira

Kadeluxa-plater bat jatea pipitak jatea bezala da: hasitakoan ezin da geratu. Bidez sartzen da molusku hau itsasoko mokadu zaporetsuenen artean. Luzeran 2,5 eta 5 cm bitarte neurtzen ditu, eta kostaldean bizi da, lurpean, sakonera eskasean. Plantxan egin dezakegu, piperbeltza eta limoi-zurrustatxoa gehituta, haren zaporea ez estaltzeko. Gutizia honen kilo batek 19 eta 25 euro arteko prezioa du, eta burdina eta C bitamina dosi on bat ematen ditu.

Molusku guztiekin gerta bezala, kontsumitzeko egoera ezin hobean dagoela ziurtatu behar da. Horretarako, maskorra osorik eta itxita edo apur bat irekita dagoen begiratuko dugu. Irekita badago, ukitutakoan itxi egin behar da. Maskorra hautsita badago, edo irekita badago eta ez bada ixten, ez arriskatu intoxikazio bat izatera. Erosi ondoren, hiru egunera arte eduki ditzakegu hozkailuan, oihal heze batean bilduta. Ateratzean bat edo beste hilda badago, egitean irekiko ez delako jabetuko gara hortaz.